Nga Emin Azemi
Përpjekjet e dështuara për ta anashkaluar dikur Kosovën nga proceset shtetformuese të ish federatës jugosllave, rezultuan me çlirimin dhe mvetësimin e saj pikërisht nga ato forca që ishin promotore të atyre proceseve. Tingëllon anakronike që edhe sot, kur Kosova ka shënuar progres të lakmueshëm në rrugën e saj drejt përmbushjes së disa kritereve paraaderuse, përfshi edhe procesin e normalizimit të marrëdhënieve me fqinjët, sërish të ketë përpjekje mjerane për ta anashkaluar atë nga nismat rajonale bashkëpunuese, si është kjo që u mbajt në Ohër – PBEJ
ÇFARË BASHKËPUNIMI RAJONAL MUND TË BËHET PA KOSOVËN: Porositë që dolën nga konferenca dyditore e kryeparlamentarëve të shteteve, anëtare të Procesit të Bashkëpunimit në Europën Juglindore (PBEJ) që u mbajt më 26 dhe 27 maj në Ohër, ‘për shndërrimin e rajonit në zonë paqeje, stabiliteti, solidariteti dhe bashëpunimi ndërfqinjësor, në interes të gjithë qytetarëve dhe shteteve të Europës’, do ta kishin kuptimin dhe dimensionin gjithpërfshirës, sikur aty të ishin prezent edhe përfaqësuesit nga Kosova. Trupi i ri rajonal, që pritet të themelohet në konferencën e radhës në Bukuresht – Asambleja Parlemantare për Bashkëpunim të vendeve të Europës Jugëlindore (APBEJ), duhet të kontribuojë në përparimin e bashkëpunimit dhe koordinimit rajonal, në tejkalimin e problemeve ekzistuese dhe në gjetjen e urave të reja të përafrimit, ndonëse ende nuk e kemi të qartë se për cilat probleme dhe për cilat ura bëhet fjalë, nëse në krejt këtë proces bashkëpunimi e solidariteti mungon Kosova, si rajon specifik që ka mbartur mbi vete pikërisht pasojat lënies së saj jashtë proceseve eurointegruese.
Një samit tjetër, në kuadër të të njejtit proces bashkëpunues, në nivel kryetarë shtetesh, do të mbahet më 1 qershor, i njohur si samiti i Ohrit, por sërish pa Kosovën. Maqedonia, si organizatore e këtij samiti, ka refuzuar ta ftoj Presidenten Jahjaga me arsyetimin se, siç njofton kabineti i Presidnetit maqedonas, Ivanov, Serbia ka arritur që të shmanget nga prania e saj, në rast se do të ishte edhe Kosova. Ndërsa, pas saj kanë refuzuar njëlloj edhe Bosnjë- Hercegovina, Rumania, Greqia, të cilat akoma nuk kanë njohur Kosovën.
Historia e proceseve bashkëpunuese e integruese në Europë njeh një zhvillim permanent, duke filluar nga Këshilli Nordik, Parlamenti i Beneluksit, Asambleja Parlamentare e CEI, e deri te Asambleja Parlamentare e Bashkëpunimit Ekonomikt të Detit të Zi, Asambleja Parlamentare Baltike etj. mekanizma këto që kanë vënë në lëvizje frymën e ngjizjes së idesë europiane për të jetuar nën një çati civilizuese, politike e ekonimike.
NË OHËR U SHËNUA AUTOGOLI I DIPLOMACISË RAJONALE: Shteti më i ri në rajon dhe në botë, me të padrejtë po trajtohet si ‘trup I huaj’ në arkitekurën e re të nismave bashkëpunuese rajonale, që kanë synim përgatitjen e terrenit për aderim në BE. Fryma europiane që imponohet nga Brukseli në të gjitha këto nisma bashkëpunuese, çuditërisht po zbehet dhe sikur po has në ajzbergun e refuzimeve ballkanike. Rasti më u fundit në Ohër, shënon edhe një autogol të diplomacies rajonale, e cila duke e refuzuar Kosovën të jetë pjesëmarrëse në tavolinën e përbashkët, në fakt po shpreh mungesën e theksuar të kulturës eurointegruese. Pashkëputshmëria e proceseve historike e politike, nëpër të cilat kaluan vendet e Ballkanit, nuk i lejon komoditet kësaj diplomacie të sillet sikur nuk ekziston edhe një shtet, që, njësoj si të tjerët, ka ambicje të njejta për t’u integruar në BE. Përpjekjet e dështuara për ta anashkaluar dikur Kosovën nga proceset shtetformuese të ish federatës jugosllave, rezultuan me çlirimin dhe mvetësimin e saj pikërisht nga ato forca që ishin promotore të atyre proceseve. Tingëllon anakronike që edhe sot, kur Kosova ka shënuar progres të lakmueshëm në rrugën e saj drejt përmbushjes së disa kritereve paraaderuse, përfshi edhe procesin e normalizimit të marrëdhënieve me fqinjët, sërish të ketë përpjekje mjerane për ta anashkaluar atë nga nismat rajonale bashkëpunuese, si është kjo që u mbajt në Ohër – PBEJ.
PYKA SERBE NË MARRËDHËNIET KOSOVË – MAQEDONI: Asnjë proces bashkëpunues rajonal nuk mund të quhet i suksesshëm nëse nga ai përjashtohen ndonjëri nga vendet ballkanike. Këtë leksion ka qenë dashur ta ketë mësuar pikërisht Maqedonia, e cila e ndodhur ngjitas me Kosovën, i ka të përbashkëta synimet dhe ambicjet eurointegruese dhe assesi ndaras nga Kosova. Dalja nga dominimi serb i Kosovës, ndikoi indirekt edhe në Maqedoni, sepse vetëm atëherë kur Serbia ishte e pafuqishme të ushtrojë ndikim në rajon, kjo reflektonte edhe një shtendosje të marrëdhënieve pak a shumë të ftohura në mes të disa shteteve të Ballkanit. Përfitueset më të mëdha të kësaj shtendosjeje pa dyshim që ishin Kosova dhe Maqedonia. E para, duke u bërë shtet i pavarur e sovran, dhe e dyta duke u liruar nga mentorllëku tradicional i Beogradit. Sa më larg tuteljes serbe, Maqedonia u afrua më shumë me proceset që i jepnin asaj favore eurointegruese, por edhe një impakt më të gjerë në tregun rajonal. Përmirësimi i marrëdhënieve me shqiptarët, Shkupit zyrtar i ka dhënë një treg të gjerë dhe një qasje në det, të cilën nuk e kishte më parë kur ishte e afërt më Beogradin. Maqedonia asnjëherë nuk përfitoi nga marrëdhëniet e mira me Beogradin, madje edhe në raport me kontestin që ka me Greqinë. Si mike tradicionale e Greqisë, Serbia nuk bëri as edhe përpjekjen më të vogël për të ndikuar te fqiu jugor për të bërë ndonjë koncesion në favor të Shkupit. Bllokadat e shumta që erdhën nga Greqia i kushtuan shumë ekonomisë dhe perspektivës zhvillimore të Maqedonisë, ndërkohë që Beogradi me politikën e saj mohuese ndaj autoqefalisë së Kishës Ortodokse Maqedonase (KOM), sikur e arsyetonte këtë qëndrim bllokues të Athinës kundrejt Shkupit.
Serbia as në të kaluarën as sot nuk ka qenë avokate e Maqedonisë, por vetëm një indoktrinuese e saj. Ky indiktrinim ka ushqyer tezën se shqiptarët janë ata të cilët paraqesin armiq të njëjtë edhe për Serbinë edhe për Maqedoninë dhe se se rehatia idilike e maqedonasve vjen vetëm atëherë kur shqiptarët do të pastrohen nga këto troje.
“Nga pikëpamja etnike, maqedonasit nuk do të afrohen plotësisht me ne, veçse atëherë kur të gjejnë në tokën nënë serbe, atë mbështetje të vërtetë etnike që u ka munguar deri më sot dhe që këtë mbështetje, ata nuk do ta kenë kurrë, veçse pas zhdukjes së bllokut shqiptar” (Pjesë nga promemorja e titulluar “Iseljavanje Arnauta” e Vasa Çubrilloviqit, e vitit 1937).
Mirëpo, sensibilitetet kolektive të maqedonasve, kur janë në pyetje raportet me fqinjët, shënojnë një diagram të çuditshëm, duke favorizuar pikërisht ata fqinjë që
historikisht kishin treguar ambicje të qarta mohuese kundrejt identitetit të maqedonasve. Edhe në anketën e fundit të realizuar nga Instituti për hulumtimin e opinionit publik “Dimitrije Çupovski” në Shkup, mund të vërejmë se më shumë se 66 për qind e maqedonasve vlerësojnë se Serbia është vendi më miqësor ndaj Maqedonisë, ndërsa mbi 66 për qind mendojnë se Shqipëria nuk është vend miqësor me Maqedoninë.
Sipas kësaj ankete, del se maqedonasit janë nxënësit më të dobët të historisë dhe përderisa është kështu ata mund të paguajnë koston më të lartë që mund të vijë nga keqkuptimi dhe keqinformimi për vetveten dhe fqinjët.
